Serie Israël en de kerk

Sinds 1992 kennen de Geref. Gemeenten een Deputaatschap voor Israël. Dit doet onder meer aan lectuurverspreiding: Bijbels en boeken onder joden, onder de eigen leden de Israëlbode en vorig jaar een handvol brochures, waarvan ik er enkele noem.

Een deeltje behandelt het veelkoppige monster van het antisemitisme. R. Bisschop schrijft dat er talloze signalen zijn dat zich een meer geweld­dadige vorm ontwikkelt. Daarvan hebben we het afgelopen jaar inderdaad heel wat voorbeelden gezien, terwijl er veel onder de radar blijft.

Boeiend is In de schaduw van de oorlog, de neerslag van synode­rapporten. Ds. L. de Wit geeft exegetische beschouwingen over de vraag of het bijbels is schuld te belijden voor het voorgeslacht. Dit gaat soms opzichtig snel: één alinea voor de belijdenissen in Daniël 9 en Ezra 9. De generale synode van de Geref. Gemeenten concludeerde in 2022 tot geen schuldbelijdenis, maar wel een ootmoedige houding. Er is in ieder geval gedeeld ongemak.

Veel grondiger is het historisch onderzoek van E.G. Bosma en L. Vogelaar naar de houding van het kerkverband tijdens de bezettingsjaren. Hiervoor zijn de archieven van de classes en synodes, van 57 gemeenten en van het NIOD geraadpleegd. De oogst in de beknopt geformuleerde bronnen is mager. Soms was er protest, over het geheel is het beeld dat van een weifelende houding en een gebrek aan steun voor de vervolgde joden. Maar wat er precies wel en niet gebeurde en hoe het draagvlak hiervoor was, is slechts fragmentarisch te achterhalen.

Hier is onderzocht wat ik gemist heb toen in 2020 een interkerkelijke werkgroep een schuldbelijdenis en gebed formuleerde, met als gevolg dat deze teksten een detailniveau hadden om je hier en daar bij af te vragen: doen we hiermee onze voorouders recht?

H. Ligtenberg publiceerde een beknopt, helder en informatief overzicht van 75 jaar Israël, evenals de andere brochures verkrijgbaar via de webshop van het deputaatschap.