Joodse feest- en vastendagen

1-2 tisjri

ROSJ HASJANA

Rosj Hasjana (= begin van het jaar) is het joods nieuwjaar. Het duurt twee dagen. Het wordt gevierd met een feestelijke maaltijd, met o.a. appeltjes met honing, als verwijzing naar de hoop op een zoet nieuw jaar. In de synagoge staan de diensten in het teken van inkeer en wordt honderd keer op de sjofar (ramshoorn) geblazen om de mensen als het ware wakker te schudden.

1-10 tisjri

JAMIEM NORA’IEM

De Jamiem Nora’iem (= geduchte dagen) zijn de 10 dagen van inkeer, van Rosj hasjana tot Jom Kipoer.

3 tisjri

TSOM GEDALJA

Vastendag met herdenking aan de moord op Gedalja (2 Kon. 25:22-25, Jer. 40-41)

10 tisjri

JOM KIPOER

Jom Kipoer (= Grote Verzoendag) is een dag van inkeer, verootmoediging, en (veel gebeden om) verzoening. De hele dag wordt streng gevast. Men draagt in de synagoge geen leren schoenen en gaat veelal in het wit gekleed. Aan het einde van de dag wordt nog eens op de sjofar geblazen.

15-21 tisjri

SOEKOT

Soekot (= loofhuttenfeest, lett.: loofhutten) duurt zeven dagen. Men bouwt een hut in de tuin, op het balkon of op straat. Kinderen maken tekeningen en slingers om de soeka te versieren. Men eet in de soeka. Zo gedenkt men de tijd dat de Israëlieten in de woestijn leefden in tenten of hutten. Voor Soekot maakt men ook een loelav, een bundel van een mirtetak, een wilgentak, een palmtak en een etrog (een welriekende citrusvrucht). Het feest wordt afgesloten met Sjemini atseret en Simchat Tora (zie hieronder).

22 tisjri

SJEMINI ATSERET

Sjemini atsèrèt (= achtste [dag als\ slot-) bijeenkomst) is het slotfeest ter afsluiting van Soekot. In het land Israël is ook Simchat Tora op 22 tisjri.

22/23 tisjri

SIMCHAT TORA

Simchat Tora (= Vreugde der Wet) is het feest van de vreugde over het mooiste geschenk van God aan Israël: de Tora (De boeken van Mozes, Genesis t/m Deuteronomium). Op deze dag wordt het boek Deuteronomium uitgelezen, en meteen wordt weer begonnen in Genesis. (De Tora wordt elk jaar helemaal gelezen, in vastgestelde gedeelten per week.) Vervolgens maakt met vreugdedansen met de Tora-rollen.

25 kislev - 2 tevet

CHANOEKA

Chanoeka (= inwijding) is het feest van de inwijding van de Tempel. Herdacht wordt dat in 165 v.C. de Makkabeeën de Syriërs (die de Joden zwaar onderdrukten) verslagen hebben, Jeruzalem veroverd, en de Tempel opnieuw ingewijd. Bij deze herinwijding was olie nodig voor de menora (de zevenarmige kandelaar in de tempel). Er was slechts één kruikje bruikbare olie te vinden, maar door een wonder brandde de menora daarop de volle acht dagen die nodig waren om nieuwe, reine olijfolie te maken. Ter herinnering hieraan wordt elke dag van het feest een kandelaar aangestoken, elke dag een kaarsje meer, tot er acht branden. Ze worden aangestoken met een negende lichtje, de sjamasj (dienaar).

10 tevet

ASARA BETEVET

Asara betevet (= 10 tevet) is een vastendag, waarop herdacht wordt het beleg van Jeruzalem dat beschreven wordt in 2 Kon. 25.

15 sjevat

TOE BISJVAT

Toe bisjvat (= 15 sjevat) is aangewezen als de dag van het ‘nieuwjaar van de bomen’ - van belang voor de wetten over het afdragen van oogst aan de Tempel. Tegenwoordig wordt deze dag gevierd door het eten van fruit dat in Israel verbouwd wordt. In Israel zelf worden op Toe bisjvat vaak bomen geplant door schoolkinderen.

13 adar (2)

TA’ANIET ESTER

Vastendag van Ester (vgl. Ester 4:16)

14 adar (2)

POERIEM

Op Poeriem (= lotenfeest, lett: loten, vgl. Ester 9:24.26) wordt gevierd hoe Esther heeft weten te voorkomen dat de Joden in het Babylonische rijk vermoord werden. De rol van Ester (het boek Ester, in de vorm van een boekrol) wordt voorgelezen, ’s avonds en ’s morgens. Het is ook traditie je te verkleden en zgn. ‘hamansoren’ te eten. Ook word ieder geacht tsedaka (liefdadigheid) te betrachten.

15 adar (2)

POERIEM SJOESJAN

Viering van Poeriem in ommuurde steden. In de praktijk alleen in Jeruzalem.

14 nisan

TA’ANIET BECHORIEM

Ta’aniet bechoriem (= vasten der eerstgeborenen) is een vastendag ter gedachtenis aan de eerstgeborenen die stierven in Egypte.

15-21 nisan (aviv)

PESACH

Pesach duurt zeven (buiten Israël acht) dagen. Het herinnert aan de bevrijding van de Israëlieten uit de slavernij van Egypte. De viering begint met de seder-avond en -maaltijd. Rond de maaltijd (die diverse symbolische elementen heeft), staat men aan de hand van de Pesach-hagada, een speciaal boekje, stil bij de ellende in en bevrijding uit Egypte. Tijdens de acht dagen wordt niets gebruikt dat op een of andere manier gerezen of gegist is - daarom dus geen gewoon brood, maar matses. Vóór het feest wordt het hele huis ontdaan van gist (chameets).

16 nisan - 6 sivan

OMER-tijd

De omer is de tijd tussen Pesach en Sjavoe’ot. De dagen worden nadrukkelijk geteld. In de omertijd wordt niet getrouwd, gefeest, of naar de kapper gegaan. Uitzondering: Lag ba’omer (= de 33e dag van de omer: 18 iar).

27 nisan

JOM HASJO’A

Op Jom Hasjoa (= dag van de vernietiging) worden de slachtoffers van Holokaust (moord op de Joden tijdens de tweede wereldoorlog) herdacht.

4 iar

JOM HAZIKARON

Op Jom Hazikaron (= dag van gedachtenis) herdenkt Israel allen die hun leven verloren bij de verdediging van de staat Israël.

5 iar

JOM HA’ATSMA’OET

Op Jom Ha’atsma’oet (= dag van de onafhankelijkheid) wordt de onafhankelijkheid van Israel als staat (sinds 5 iar 1948) gevierd. In Israël zijn er op deze dag allerlei festiviteiten en worden in synagogen extra gebeden van dank gezegd.

15 iar

PESACH SJENI

Op Pesach Sjeni (= tweede Pesach) vieren degenen die dat in nisan niet konden alsnog Pesach (vgl. Num. 9:9-11).

18 iar

LAG BA’OMER

Op Lag ba’omer (= 33 in de omer) is een dag waarop de rouw van de omer-tijd even wordt onderbroken; volgens traditie hield op die dag de pest op waaraan een groot aantal leerlingen van rabbi Akiva overleed.

28 iar

JOM JEROESJALAJIM

Op Jom Jeroesjalajim (= dag van Jeruzalem) wordt de hereniging van Jeruzalem in 1967 gevierd.

6-7 sivan

SJAVOE’OT

Op Sjavoe’ot (= wekenfeest, lett.: weken) herdenkt men dat de Israëlieten zeven weken na de uittocht de Tora ontvingen bij de berg Sinai. Het feest duurt in het land Israël één dag, daarbuiten twee dagen. Het is de gewoonte een nacht door te leren uit de Tora.

17 tammoez 

SJIVA-ASAR BETAMMOEZ

Sjiva-asar betammoez (= 17 tammoez) is, naast Tisja be’av, een vastendag waarop meerdere zaken worden herdacht, o.a. dat een bres werd geslagen in de muur van de stad Jeruzalem. De Talmoed noemt meer, o.a. ook dat op deze datum Mozes de eerste twee stenen tafelen die hij kreeg op de Sinai heeft verbrijzeld, woedend over het gouden kalf (Exod. 32).
In Zacharia 8:19 wordt gesproken over ‘het vasten der vierde, vijfde, zevende en tiende maand’ - dat zijn resp.: tammoez, av (tisja be’av, zie hieronder), tisjri (tsom Gedalja en tevet (asara betevet).

9 av

TISJA BE’AV

Tisja be’av (= 9 av) is na Jom kipoer de belangrijkste vasten­dag. De verwoesting van de tempel wordt herdacht. Te denken is aan de eerste tempel, in 587 v.C., en aan de tweede tempel, in 70 n.C. De Talmoed noemt nog meer, o.a. dat Betar werd ingenomen (in 135 n.C.; daarmee kwam een eind aan de opstand onder Bar Kochba) en dat de Israëlieten het beloofde land niet binnen wilden en toen niet mochten gaan (Num 14). Later werd op deze joodse datum in 1492 het decreet uitgevaardigd om alle Joden uit Spanje te verbannen.