Het glas-in-loodraam over Jozef, van Marc Chagall

In de synagoge van het Hadassah ziekenhuis in Jeruzalem heeft de joodse schilder Marc Chagall de zegenspreuken van Jakob tot zijn zonen (Gen. 49) in glas-in-loodramen vertolkt.

In het raam van Jozef, de eerstgeboren zoon van Jakob bij de lange tijd onvruchtbaar gebleven Rachel, benadrukt Chagall de pastorale zorg van Jozef, als herder van zijn broeders. Jakob droeg hem dat vanaf het begin op: ‘Ga toch en onderzoek de welstand van uw broeders...’ (Gen. 37:14). Deze levenstaak heeft Jozef volbracht. Daarin bleek hij ‘vrucht’ te dragen (zie de zegen van Jakob, Gen. 49:22-26), ondanks de pijlen van de hem vijandige broers, die hem trachtten te doorboren toen ze hem naar Egypte verkochten. ‘God heeft mijn smaad weggenomen’ zegt Rachel bij zijn geboorte (Gen. 30:23), maar zoals later bleek ook de smaad van de met ondergang bedreigde zonen van Israël.

Chagall beperkt zich niet tot de pastorale taak in het verleden, maar verbindt die met een Messiaans en toekomstgericht motief uit de profeet Ezechiël. Het na koning Salomo gedeelde koninkrijk, de tien stammen of het huis van Jozef, en de twee stammen of het huis van Juda (vgl. Zach. 10:6) zullen in het beloofde land weer opnieuw tot leven komen als één verenigd koninkrijk (Ezechiël 37:16-22).

De beelden die dit weergeven zijn:

• de boom, Jozef, links onderaan; met overvloedige bloesem en vrucht. (Gen. 49:22; Deut. 33:13-16);
• de muur aan de voet van de boom, verwijzend naar Sichem, waar het gebeente van Jozef ligt begraven en waar ‘het huis van Jozef’ zich afscheidt;
• de mand fruit die herinnert aan de vruchtbare arbeid van Jozef en zijn zorgzame rol in Egypte;
• boven de boom de vogel met kroon, beeld van het koningschap van het Noordrijk;
• rechts van de vogel de boog, nu in Jozefs hand, maar niet gespannen zoals in de handen van zijn broers; nu pastoraal bewogen vrucht voortbrengend;
• de kudde rechts onderaan versterkt het beeld van pastorale zorg (vgl. Gen. 37:14);
• de tweede boom rechtsboven, die verwijst naar de belofte van de eenheid van het rijk onder de Messias. Kleiner van vorm, want... het is nog niet zover;
• De sjofar in de top, vanuit de hemel; God zal eens de twee en de tien stammen samenbrengen. De sjofar of ramshoorn is daarvan het beeld. (vgl. Jes. 27:13)