Orthodoxe rabbijnen: “Het christendom is geen vergissing”

“Het christendom is door God gewild.” Deze verrassend positieve uitspraak staat in de Verklaring van orthodoxe rabbijnen over het christendom.* De nu zo’n vijftig onder­tekenende rabbijnen zeggen:

“Wij willen de wil van onze Vader in de hemel doen, door de hand aan te nemen die onze christelijke broeders en zusters naar ons hebben uitgestoken. Joden en christenen moeten als partners samenwerken om de morele uitdagingen van onze tijd aan te pakken.”

Voorgeschiedenis

In het afgelopen jaar was het 50 jaar geleden dat de Rooms Katholieke verklaring Nostra Aetate verscheen. Die markeerde een keerpunt in de relatie kerk - Israël. Ondubbelzinnig werd elke vorm van antisemitisme afgewezen, en werd bevestigd dat er een eeuwig verbond is tussen God en het Joodse volk, en ook een unieke relatie tussen christenen en Joden. Iemand noemde de verklaring van de orthodoxe rabbijnen “een verjaardags­geschenk aan Nostra Aetate.” De Verklaring wijst erop dat Nostra Aetate ertoe leidde dat christenen begonnen aan “een oprechte dialoog met de Joden, die in de afgelopen vijf decennia is uitgegroeid” (sub 2). De Verklaring zelf is een nieuwe mijlpaal.

Inhoud

Elementen uit de Verklaring – steeds met beroep op een aantal gezag­hebbende rabbijnen uit het verleden:

• Het christendom is niet een ongeluk of fout, maar een door God gewild resultaat en een geschenk aan de volken. Bij het scheiden van Jodendom en christendom wilde God niet dat ze vijanden zouden zijn, maar partners met belangrijke theologische verschillen.
• Jezus bracht op twee manieren iets goeds in de wereld.
  1. Hij beves­tigde het gezag van de Tora op de sterkst mogelijke manier.
  2. Hij bracht de volken van afgoden af, tot onderhouding van de Noachi­dische geboden en tot geloof in de God van hemel en aarde zoals de Bijbel Hem verkondigt.
• Beiden, Joden en christenen, hebben “een gemeenschappelijke missie, vanuit Gods verbond met hen, om de wereld te volmaken onder de soevereiniteit van de Almachtige.”
• “Wij Joden en christenen hebben meer gemeen dan wat ons scheidt: het ethische monotheïsme van Abraham; de relatie met de Ene Schepper van hemel en aarde, die ons allen liefheeft en voor ons allen zorgt; de Joodse Heilige Schrift; een geloof in een bindende traditie; de waarden van het leven, van gezin en familie, van bewogen rechtvaardigheid, gerechtigheid, onvervreemdbare vrijheid, universele liefde en uiteinde­lijke wereldvrede.”
• Het partnerschap minimaliseert niet de blijvende verschillen tussen de twee gemeenschappen en de twee religies. God gebruikt verschillende boodschappers om Zijn waarheid te openbaren.

Reacties

De Verklaring is door velen met vreugde en dankbaarheid ontvangen. Zo beleef ik het zelf ook. Het is een bijzondere blijk van hoe er toenadering gekomen is. Rabbi Eugene Korn noemt het terecht “een ongekende stap voorwaarts in de giftige relatie tussen Joden en christenen.”

Ondertussen is het geen algemeen gevoelen onder rabbi’s. Er zijn fel afkeurende reacties op gekomen van Joodse zijde, van rabbi’s die het geloof in een drie-enige God als pure afgoderij zien, en de Verklaring een verderfelijke en onbegrijpelijke ketterij vinden. Er zijn er ook onder rabbijnen die op zich voorstander zijn van Joods-christelijke betrekkingen, die dit een stap te ver vinden.

Ook aan christelijke en messiaanse kant zijn er afkeurende c.q. bezorgde reacties: ieder kan dan op z’n eigen manier God dienen en behouden worden – maar het Nieuwe Testament leert toch dat Jezus de enige weg is?!

De Verklaring is geen eindpunt. Het is wel een belangrijk station. Het maakt verder werken en spreken zeker niet overbodig, integendeel. Het is een bemoediging en basis voor verder gesprek. Om temeer bezig zijn met wat Joden voor christenen en christenen voor Joden kunnen betekenen – onder de leiding en zegen van Hem die ons geroepen heeft, “onze Vader in de hemel”.

* Voor een vertaling van het Orthodox Rabbinic Statement on Christianity, en een link naar de Engelse tekst, zie: www.kerkenisrael.nl/documenten, bij ‘Rabbijnen over het christendom’. U kunt daar ook een link vinden naar de tekst van Nostra Aetate.