Bezinning
Het gaat hieronder om een tussenrapportage. Deputaten willen de komende drie jaar verdergaan met dit onderwerp.
De volledige namen van deputaten vindt u onderaan het artikel.
2.4. Studieopdracht ‘Israël, land en staat’
Voor het uitvoeren van de studieopdrachten heeft een aantal deputaten zich bijzonder ingezet, in onze studiecommissie: aanvankelijk de brs. De Boer, De Bruin en Wallet; na vertrek van De Boer zijn Den Heijer en Meijer hieraan toegevoegd. Zij hebben gezorgd voor de verslaglegging van onze bezinning tot dusver.
2.4.1. Inleiding
Voor u ligt een beknopte tussenrapportage van de studieopdracht van het deputaatschap Kerk en Israël van de CGK. De GS 2019-2022 gaf de volgende opdracht mee: “Deputaten te vragen om in de komende periode zich te bezinnen op het onderwerp ‘Israël, land en staat’.” We kiezen voor een beknopte tussenrapportage omdat we ons in de afgelopen periode vooral hebben laten voeden met informatie over dit onderwerp. Dit deden we door middel van lezingen door mensen met kennis van zaken, het lezen en verslaan van relevante literatuur, en een reis naar Israël. Daarnaast hebben we onszelf op deelthema’s bezonnen door middel van Schriftstudies, die ook elke keer in het blad Verbonden gepubliceerd zijn.
Gedurende de laatste bezinningsdagen (febr. 2024) hebben we een eerste stap gezet in de eigen visievorming. Maar het is nog te vroeg om aan die bijeenkomst conclusies te verbinden. Daarom kiezen we ervoor om in een overzicht te laten zien wat we gedaan hebben en waarom. We hopen u daarmee enig inzicht te geven in ons proces van bezinnen, en de breedte die we daarin gezocht hebben.
2.4.2. Schriftstudies
In elke vergadering van het deputaatschap bespreken we een Schriftstudie van de hand van één van de deputaten over een tekst die betrekking heeft op het land Israël. Deze worden vervolgens gepubliceerd in Verbonden en zijn terug te vinden op de website www.kerkenisrael.nl. De volgende teksten werden de afgelopen vier jaar bestudeerd:
- 13 januari 2021: Genesis 28:16-17. Bethel (Fokkema)
- 17 maart 2021: Jozua 24:29-33. Het beloofde land vraagt om geloof – begrafenis Jozef (Hoekman)
- 16 juni 2021: Psalm 24. De heilige berg / de berg des Heren (Meijer).
- 22 sept. 2021: Jesaja 62:4. Uw land zal getrouwd worden (Post).
- 24 nov 2021: Leviticus 25:23. Het land behoort Mij toe. Sabbatsjaar en Jubeljaar (Vrijhof).
- 2 febr. 2022: Deuteronomium 26:1-11. Bij de eerstelingen: dank voor het land (Brons).
- 5 april 2022: Romeinen 11:1-15. Israël tot jaloersheid wekken (drs. A. Groothedde).
- 15 juni 2022: Genesis 9:18-10:1 en 10:31-32. Lucas’ geografische horizon (De Boer).
- 9 nov. 2022: Psalm 16:4-5. Mijn erfdeel is de Here (De Bruin).
- 2 februari 2023: Numeri 35:33-34. De vrijsteden; bloed ontwijdt het land (Van Dalen).
- 12 april 2023: Handelingen 10:39. Het land van de Joden (Fokkema).
- 21 juni 2023: Genesis 15:7-21 God sluit eenzijdig verbond met Abraham (Hoekman).
- 16 nov. 2023: Lucas 21:20-24. Verwoesting en verlossing van Jeruzalem (Den Heijer).
- 7 febr. 2024: Matteüs 19:28. Twaalf tronen voor twaalf stammen (Meijer).
- 3 april 2024: Romeinen 4:13. Erfgenaam van de wereld (Post).
We constateren dat dat in ieder geval Matteüs 5:5 en Hebreeën 11:8-16 nog om nadere bezinning vragen.
2.4.3. Lezingen
Met diverse sprekers zijn we in gesprek gegaan over verschillende aspecten van het onderwerp ‘Israël, land en staat’.
2.4.3.1 Bijbels
- Prof.dr. Mart-Jan Paul: Het land Israël in het Oude Testament: Genesis, Exodus, Leviticus, Deuteronomium, Jozua, Koningen, Jeremia, Ezechiël, Daniël, Zacharia.
- Dr. Pieter de Boer: Het land Israël in Oudtestamentische apocriefen en Qumran.
- Dr. Pieter de Boer: Het land Israël in het Nieuwe Testament.
- Dr. Dirk Visser: De betekenis van Hebreeën voor onze visie op Israël, land en staat.
2.4.3.2 Historisch
- Prof.dr. Bas ter Haar Romeny: Het heilige land in het oosten van de vroege kerk: Syrische christenen en het Jodendom.
- Prof.dr. Gerard Rouwhorst: Het heilige land in het westen van de vroege kerk.
- Dr. Elisabeth Boddens-Hosang: Omgang tussen christenen en Joden in de 4e-8e eeuw.
- Dr. Theo van Campen: Het land Israël in Reformatie en Nadere Reformatie.
2.4.3.3 Actualiteit/Staat Israël
- Dr. Piet van Midden: Geschiedenis van land en staat Israël (voorbereidingsdag Israëlreis).
- Aad Kamsteeg: Huidige situatie van de staat Israël en hoe christenen daartegenover zouden moeten staan (voorbereidingsdag Israëlreis).
- Kees de Vreugd (als theoloog werkzaam bij Christenen voor Israël) over zijn/hun visie op de landbelofte.
2.4.4 Boekbesprekingen
Deputaten hebben boeken samengevat die vervolgens op de vergadering besproken zijn. Het gaat om de volgende studies.
2.4.4.1 Bijbels/Historisch
- Walter Brueggemann, Uitverkoren volk? Bijbellezen met het oog op het Israëlisch-Palestijns conflict (Utrecht: Boekencentrum, 2017).
- Gary M. Burge, Jesus and the land: the New Testament Challenge to ‘Holy Land’ Theology (London: SPCK; Grand Rapids: Baker Academic, 2010).
- Egeria, vert. Vincent Hunink en Jan Willem Drijvers, In het land van de Bijbel. Reisverslag van Egeria, een dame uit de vierde eeuw (Hilversum: Verloren, 2011).
- Commissie Nederlandse Hervormde Kerk, “Israël, volk, land en staat: Handreiking voor een theologische bezinning” [Hervormde synode 1970], in: M. van Campen & G.C. den Hertog (red.), Israël, volk, land en staat: Terugblik en perspectief (Zoetermeer: Boekencentrum, 2005), blz. 53-78.
2.4.4.2 Hedendaagse stemmen
- Messiasbelijdende Joodse stem: Mark Kinzer: Jerusalem Crucified, Jerusalem Risen: The Resurrected. Messiah, the Jewish People, and the Land of Promise (Eugene, OR: Cascade, 2018).
- Palestijnse stem: Yohanna Katanacho, The Land of Christ: A Palestinian Cry (La Vergne: Wipf &Stock, 2013).
Wim de Bruin leverde in februari 2024 een overzicht van de Nederlandse discussie over de landbelofte aan de hand van de volgende publicaties:
- De handreiking Israël, land, volk en staat vanuit de NHK (1970) (hierboven genoemd onder Bijbels/Historisch).
- De handreiking Onopgeefbaar verbonden vanuit de PKN (2021)
- De brochure Israël en de Palestijnen van M. van Campen (2011)
- De weblog van Theo Pleizier als reactie op bovenstaande brochure: Bij de brochure van de Gereformeerde Bond over ‘Israël en de Palestijnen’ | fides quaerens (wordpress.com)
- De brochure Onopgeefbaar verbonden van de Gereformeerde bond, het Evangelisch werkverband en het Confessioneel Gereformeerd beraad (2011)
- De twaalf stellingen van Christenen voor Israël (2018)
- H. de Jong, De landbelofte. Een Bijbelstudie over een gevoelig onderwerp (Hilversum: Willem de Zwijgerstichting, 2011).
2.4.5 Studiereis
Van 1 tot 11 mei 2023 is een deel van de deputaten samen bestuursleden van het CIS en met andere geïnteresseerden naar Israël gegaan om in het land zelf met Joden, christenen en moslims in gesprek te gaan over het land en staat Israël. Een verslag van deze reis is als bijlage opgenomen.
We hoorden over of bezochten christelijke kibboetsen (Bethel en Nes Ammim) die elk op hun eigen manier als christenen in het land present willen zijn; we bezochten een Bijbelse tuin waar concreet iets zichtbaar was van de vegetatie en het landschap van Israël in de Bijbelse tijd. We spraken initiatieven die Joden en Arabieren, c.q. joden, christenen en moslims, met elkaar in gesprek willen brengen. We spraken Joodse rabbijnen die aangaven hoe zij de komst naar Israël als ‘thuiskomen’ ervoeren. We hoorden over de positie van Messiasbelijdende Joden in Israël en hun relatie tot het land en we kregen een rondleiding over ‘Haram al-Sharif’, ofwel de tempelberg, en in de Rotskoepel en de Al-Aksamoskee, waarin duidelijk werd hoezeer de plaatsen ook voor moslims heilige grond zijn. We passeerden ‘de Muur’ en proefden iets van het verschil in kwaliteit van leven aan beide zijden van de muur en van de frustraties aan Palestijnse zijde over de bouw van steeds meer Joodse nederzettingen en illegale outposts. We hoorden hoe Palestijnse christenen de Bijbel lezen als het om het land gaat.
Sommige programmaonderdelen konden niet doorgaan: een bustocht dwars door de Westelijke Jordaanoever, een bezoek aan Hebron en aan Sderot. Toen al was daar te veel spanning; enkele maanden later was Sderot één van de plaatsen waar Hamas binnenviel en een bloedbad aanrichtte. Graag hadden we gehoord hoe het is om op loopafstand van de Gazastrook te wonen; maar dat zo’n bezoek niet door kan gaan, zegt ook iets over hoezeer onze studieopdracht betrokken is op een ruwe, onrustige actualiteit.
2.4.6 Hoe verder
We hebben ons dus breed laten informeren over het thema ‘Israël: land en staat’ en voeren met elkaar het gesprek over welke christelijke visie(s) daarop recht doen aan Schrift en belijdenis, recht doen aan de ervaringen en de geschiedenis van het Joodse volk waarmee wij ons als kerk verbonden weten, alsook aan de ervaringen van onze Palestijnse geloofsgenoten in Israël, kortom: aan de complexe hedendaagse situatie. Dat gesprek zetten we graag voort om te komen tot een gebalanceerd rapport dat de kerken kan dienen met wegwijzers in dit beladen en toch ook heel mooie onderwerp.
Genoemde deputaten:
- dr. C.P. (Pieter) de Boer
- ds. A. (Aart) Brons
- drs. W. (Wim) de Bruin
- drs. L. (Lieuwejan) van Dalen
- drs. A.D. (Arjan) Fokkema
- dr. A.J. (Arco) den Heijer
- drs. A. (Albert) Hoekman
- drs. F.H. (Frank) Meijer
- drs. G.J. (Geert Jelle) Post
- ds. M.W. (Rien) Vrijhof
- dr. B.T. (Bart) Wallet
- ds. A.C. (Ton) van der Wekken